گنبد سلطانیه

7,000 تومان

معماري گنبد سلطانيه

فضاها و تركيب آنها

گنبد سلطانيه در دورة برپايي مرتفعترين بناي جهان بوده و هم‎اكنون نيز يكي از عظيم‎ترين بناهاي تاريخي جهان به‎شمار مي‎رود. اين بنا قسمتي از مجموعة عظيمي است كه به «ابواب البر» مشهور بوده و شامل دارالشّفا, بيت القانون, بيت الحكمه, دارالياده و…. بوده است. اين بنا در رقوم همكف با فضاهاي جانبي آرامگاه داراي پلان مربع مستطيل بوده و ادامة مجموعه در طبقات هشت ضلعي متمايل به منتظم است.

اين بنا از سه فضاي گنبدخانه، تربت‎خانه و سردابه تشكيل شده و از نظر حجمي و تركيب فضاها، اين بنا با معماري هيچكدام از مقابر اسلامي ايران مطابقت ندارد در حاليكه اين وضعيت را مي‏توان با آئين تدفين مغول كه در دو مرحله انجام مي‏گرفت، مطابقت داده و آن را با معماري مراسم
تدفين مغول تبيين نمود. باتوجّه به اين طرز تفكّر، گنبدخانه محل عزاداري بر سر جسد، سردابه محل نگهداري و تدفين جسد وتربت‏خانه فضاي مسقف بالاي سردابه مي‎باشد. ورودي اصلي آرامگاه اولجايتو در ايوان‏هاي شمال شرقي و شمال غربي تعبيه شده و كاربرد ايوانهاي شمالي، شرقي وغربي پنجره مي‏باشند. پلان فضاي گنبدخانه متمايل به هشت ضلعي منتظم و طول هر يك از اضلاع از 06/10 متر تا 16/10 متر متغيّر است.  قطر گنبدخانه 40/24 متر مي‏باشد. در اين فضا 8 جرز سنگين با عرض 32/6 تا 25/7 متر با سطح مقطع 50 متر مربع قرار گرفته و مهمترين وجه مشخصه تحوّل معماري از دوران سلجوقي به دوران ايلخاني را نمايش مي‎دهد. در حدّ فاصل اين جرزها, ايوانها و بنايي در دو طبقه اجرا گرديده و ارتفاع طبقة اوّل 7/9 متر و ارتفاع طبقه دوم از رقوم همكف 70 /19 متر قابل اندازه‏گيري مي‏باشد. كف اين فضا با استفاده از سنگ رخام سفيد مفروش شده است.

قوس ايوانها در اين فضا پنج‏اوهفتِ تند است. در منتهي‏اليه اين قوسها كتيبه‏هايي است كه متن احاديث نبوي در آن نوشته شده ومقرنس‏كاري زيبايي كه وظيفة ترمپه‏ها بر آن محوّل شده, پلان هشت ضلعي را به پلان دايره تبديل نموده و زمينه اجراي گنبد را فراهم آورده است.

توضیحات

پیشینه شهر سلطانیه

شهر سلطانیه در ۳۰ کیلومتری جنوب شرقی شهر زنجان و در ۵۴ کیلومتری ابهر قرار دارد.

این محل طبق کتیبه‎هائی که از پادشاهان آشور بدست آمده، در قرن هشتم قبل از میلاد محل سکونت طایفه جنگاور (ساکاراتیها) بوده و در عهد فرمانروایان ماد به اسم «اریباد» خوانده می‏شده است و پارتها آنرا به نام نخستین پادشاه  خود «ارساس» نامیدند (برای اثبات مطالب فوق‏الذکر مدارک متقنی در دست نیست).

از تاریخ سلطانیه تا حمله مغول اطلاع دقیقی در دست نیست. لیکن لازم به تذکّر است تا پیش از تسلط مغول سلطانیه به نام «نیزآگامبی» و «شرویاز» معروف بوده است.

سلطانیه از نظر عملکردی

در زمان صفویّه شهر سلطانیه هر چند از اهمیّت سابق، افتاده بود معذالک یکی از منازل معتبر بین‏راه تبریز محسوب می‏شده و بسیاری از عمارات قدیم آن به صورت نیمه مخروبه وجود داشته است.

پیترودلاواله سیّاح معروف ایتالیائی که چند سال مشاور دربار شاهِ عباسی اوّل بوده و در اوایل قرن هفدهم میلادی، ‌از سلطانیه بازدید نموده است، ‌از ویرانی‏های سلطانیه در عهد صفوی سخن می‎گوید: سلطانیه سابقاً شهر بزرگی بوده ولی امروزه خراب شده و حتّی فاقد حصار است و دیوار قسمت اعظم خانه‏ها نیز به ویرانی گرائیده، ‌به قسمی که اکنون در شهر، تعداد زمینهای بایر که در روی آن چادر اردو زده شده خیلی بیشتر از تعداد محدوده خانه‏های مسکونی است.

اطراف سلطانیه جنگل وسیعی است که در دو طرف آن رشته کوههای متعدّدی واقع شده است.

نام عربی سلطانیه نشان می‏دهد که این شهر اسلامی است. فلاندن نیز نظریه فوق را تأیید می‏کند و در سیاحت‎نامه خود از آن به عنوان شهری نیمه‎ویران یاد می‏نماید و می‏نویسد:  …. با اینکه شهر تقریباً رو به ویرانی می‏رفت امّا ویرانه‏های باقیمانده نیز حکایت از جلال و شکوه و ابهّت دیرین می‏کند .‌

مقبره زیبای «مولانا حسن کاشی» که در جنوبی‎ترین نقطه سلطانیه وجود دارد, از آثار این دوره و مؤیّد آبادی مختصر در این عصر بوده است.

نقد و بررسی‌ها

هنوز بررسی‌ای ثبت نشده است.

اولین کسی باشید که دیدگاهی می نویسد “گنبد سلطانیه”

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *